یکی از پرکاربردترین پروتکل‌های جهانی، پروتکل HTTP نام دارد. اساساً این پروتکل برای بارگذاری صفحات وب مورد استفاده قرار می‌گیرد و اهمیت بسیار زیادی در برقراری ارتباطات اینترنتی دارد. این پروتکل به شکل اختصاصی برای انتقال اطلاعات بین چند دستگاه و شبکه مختلف ساخته شده است. مانند سایر پروتکل‌هایی که برای سهولت ارتباطات مورد استفاده قرار می‌گیرند، این پروتکل می‌تواند یک درخواست را برای سرور ارسال کند و یک پاسخ دریافت کند. اگر با پروتکل HTTP آشنایی ندارید، به شما پیشنهاد می‌کنیم حتما این مقاله را تا پایان مطالعه کنید. زیرا قصد داریم به زبانی کاملاً ساده درباره عملکرد این پروتکل و ویژگی‌های آن صحبت کنیم. 

پروتکل http چیست؟ 

اگر می‌خواهید با عملکرد این پروتکل آشنا شوید، ابتدا باید ببینید این پروتکل از کجا آمده است و چگونه طراحی شده است. پروتکل http مخفف عبارت Hypertext Transfer Protocol ( پروتکل انتقال ابرمتن) است. این پروتکل برای دسترسی به داده‌ها در شبکه جهانی وب مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، با کمک این پروتکل شما می‌توانید تنها با ضربه زدن یا کلیک روی موس وارد وبسایت دلخواه خود شوید و مشکلی برای ورود به صفحات مختلف را دریافت اطلاعاتی نخواهید داشت. از این پروتکل برای انتقال هر نوع داده استفاده می‌شود. این داده‌ها ممکن است صرفاً شامل متن ساده یا تصویر و ویدیو باشند. 

به صورت تخصصی، این پروتکل به کاربران اجازه جهش سریع از یک سند به سند دیگر را می‌دهد. با کمک این پروتکل تمامی کاربران اجازه دارند در کوتاه‌ترین زمان ممکن به چندین نوع داده و اطلاعات مختلف دسترسی داشته باشد. این پروتکل از طرفی یک روش مناسب برای رمزگذاری بین یک کلاینت و یک وب سرور است. این کلاینت ممکن است یک مرورگر وب باشد. در گذشته محدودیت بسیار زیادی برای آپلود کردن داده‌هایی به غیر از نوشته یا متن وجود داشت. به عنوان مثال، تمامی صفحات مرورگر وب امکان بارگذاری تصاویر یا ویدیو را نداشتند. اما با کمک «پروتکل انتقال ابر نوشته یا ابر متن» امروزه می‌توان به راحتی این کار را انجام داد. 

پروتکل http چگونه کار می کند؟ 

این پروتکل نیز دقیقا مانند بسیاری از پروتکل‌های دیگر بر اساس ارتباط سرور و مشتری عمل می‌کند. اساس عملکرد این پروتکل به صورت ارسال پیام و دریافت پاسخ است. زمانی که شما پشت سیستم می‌نشینید و یک عبارت به خصوص را در صفحات گوگل جستجو می‌کنید، درخواست شما به عنوان مشتری برای این پروتکل ارسال می‌شود. سپس پروتکل انتقال ابرمتن درخواست شما را به طور کامل بررسی و ارزیابی می‌کند. جالب است بدانید که فعالیت این پروتکل بدون حالت می‌باشد. یعنی سرور به هیچ وجه اطلاعات مربوط به درخواست مشتری را ذخیره نمی‌کند. در ادامه مقاله درباره این ویژگی بیشتر صحبت خواهیم کرد پس تا انتها مقاله همراه ما باشید.

 زمانی که پروتکل درخواست مشتری را بررسی کرد، آن را برای سرور ارسال می‌کند. سرور در یک لحظه فقط می‌تواند به یک درخواست شما پاسخ دهد. به عنوان مثال فرض کنید که شما قصد دارید به صورت همزمان از طریق مرورگر خود وارد دو سایت مختلف شوید، در این حالت درخواست‌هایی که برای سرور ارسال می‌شود، کاملاً مستقل از یکدیگر است. به همین دلیل سرور قادر است به درخواست‌های جداگانه شما رسیدگی کند و به این ترتیب شما در یک زمان مشخص از چندین صفحه گوگل استفاده کنید. مستقل بودن درخواست‌ها باعث می‌شود که سرور نیازی به پیگیری مشتری نداشته باشد. یعنی رمزگذاری درخواست مشتری به گونه‌ای انجام شده است که سرور به طور کامل درک می‌کند این درخواست هم اکنون از طرف کدام مشتری ارسال شده است. 

۴ روش مهم پروتکل http 

چهار روش مهم برای این پروتکل وجود دارد که به تشخیص درخواست‌های ارسال شده از طرف مشتری به سرور کمک می‌کند. بررسی این چهار روش به این دلیل انجام می‌شود که ما بدانیم چه اقداماتی روی منبع انجام شده است. البته روش‌های بیشتری نیز برای پروتکل انتقال ابرمتن وجود دارد. ولی اگر برای استفاده از این پروتکل و کار کردن با آن یک فرد تازه کار هستید، صرفاً دانستن این چهار روش کفایت خواهد کرد. 

• گرفتن

این روش از متد GET استفاده می‌کند. این روش فقط برای نمایش داده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع این متد مسئول نمایش منبع ارسال داده است. هنگامی که شما درخواست خود را برای سرور ارسال می‌کنید، تمامی پارامترهای مربوط به درخواست در قالب آدرس URL برای سرور ارسال می‌شود این موضوع باعث می‌شود که هر فرد خارجی یا شخص سوم دیگری نیز بتواند به این اطلاعات دسترسی داشته باشد و آن را ببیند.

 البته مشکلی برای نمایش اطلاعات برای افراد دیگر وجود ندارد. به همین دلیل، از یک روش خاص به نام GET برای نمایش پارامترها استفاده می‌شود. البته باید گفت که این روش به هیچ وجه برای ذخیره سازی داده‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و صرفاً صفحات وب یا فرم‌ها را به نمایش می‌گذارد. عملکرد این روش در ادامه باعث می‌شود که حتی صفحات وب برای خود کاربر نیز قابل مشاهده باشند. به این صورت که سرور درخواست ارسالی شما را بررسی می‌کند و پاسخ را در قالب یک پیام برای مرورگر شما ارسال خواهد کرد. سپس مرورگر با کمک GET صفحه مربوطه را پیدا کرده و به نمایش خواهد گذاشت. 

• پست

از این روش زمانی استفاده می‌شود که شما بخواهید علاوه برای مشاهده صفحات مختلف مرورگر یا دریافت و دانلود رسانه‌ها مثل تصویر و ویدیو، منابع جدیدی اضافه کنید. مثلا بخواهید یک فایل در صفحات بارگذاری کرده یا یک نظر ارسال کنید. همچنین از این روش برای ایجاد حساب کاربری نیز استفاده قرار می‌شود. البته باید بدانید که روش پست مستقل از روش قبلی است. یعنی علاوه بر اینکه قادر است و صفحات وب را به نمایش بگذارد، برای ایجاد حساب کاربری یا آپلود داده‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش معمولاً ایمن‌تر از روش قبلی می‌باشد و برای ارسال داده‌های حساس مورد استفاده قرار خواهد گرفت. دسترسی به پارامترها و ویژگی‌های داده که با روش پست ارسال می‌شود چندان راحت نیست.

• قرار دادن

زمانی که بخواهید داده‌ها و اطلاعات موجود در مرورگر خود را به روز رسانی کنید، از روشPUT استفاده می‌شود. به عنوان مثال، فرض کنید که شما مدیر یک صفحه به خصوص در مرورگر هستید و اطلاعات داخلی صفحه وب سایت را بارگذاری می‌کنید یا تغییر می‌دهید. ممکن است که بعد از مدتی حساب ایمیل شما تغییر کند و لازم باشد که این تغییر حساب ایمیل در صفحه شما نیز قرار داده شود. با این روش به راحتی می‌توانید وارد صفحه مرورگر خود شوید و  امکان دسترسی تغییر یا بروزرسانی بخش‌های مختلف یک وب سایت را داشته باشید.

• حذف

همانطور که از نام این روش مشخص است، برای حذف اکانت یا منابع موجود در وب سایت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع بخش حذف، قسمتی از پروتکل انتقال ابرمتن است که به شما کمک می‌کند در کوتاه‌ترین زمان ممکن داده‌های غیر ضروری نامناسب را از اکانت خود حذف کنید. 

۳ ویژگی‌ پروتکل http 

این پروتکل چند ویژگی مهم و اصلی دارد که تمامی کاربرانی که با صفحات وب سر و کار دارند، باید درباره این ویژگی‌ها اطلاعاتی داشته باشند. در ادامه برخی از مهمترین ویژگی‌های پروتکل انتقال را برای شما توضیح خواهیم داد: 

۱) پروتکل HTTP بدون اتصال است

شاید تصور کنید از زمانی که مشتری درخواست خود را برای سرور ارسال می‌کند، اتصال بین سرور و مشتری برقرار می‌شود، در حالی که اینگونه نیست. ابتدا مشتری درخواست خود را آغاز می‌کند و بدون ایجاد اتصال، منتظر پاسخ از طرف سرور می‌ماند. زمانی که پروتکل درخواست را برای سرور ارسال می‌کند، پردازش و ارزیابی درخواست توسط سرور شروع می‌شود. سرور درخواست را بررسی کرده و پاسخ را برای مشتری ارسال می‌کند. بعد از آن کلاینت اتصال را قطع می‌کند. در واقع اتصال بین مشتری و سرور فقط زمانی ایجاد می‌شود که درخواست کاربر به سرور رسیده و پردازش آغاز شده است.

۲) مستقل از رسانه

این پروتکل کاملاً مستقل از رسانه فعالیت می‌کند. در گذشته پروتکل‌هایی وجود داشتند که به نوع رسانه‌ها حساس بودند. یعنی پارامترهای رسانه مورد نظر بر عملکرد پروتکل  تاثیرگذار بود. اما این پروتکل بدون در نظر گرفتن نوع رسانه، صرفاً فرایند اتصال بین مشتری و سرور را انجام می‌دهد و هیچ گونه وابستگی به نوع داده انتقال یافته ندارد. این موضوع باعث می‌شود که کاربران اختیار بیشتری برای دریافت رسانه یا ارسال آن داشته باشند.

 در این روش، بررسی داده‌ها و مجاز بودن ارسال یا دریافت آن کاملاً بر عهده مشتری و سرور است و به پروتکل مربوط نمی‌شود. به همین دلیل است که زمانی که شما یک درخواست نامناسب را برای سرور ارسال می‌کنید، کدهای ارور یا خطا برای شما مشخص می‌شود. یعنی پروتکل بدون اینکه نوع درخواست شما را بررسی کند، آن را بر روی سرور ارسال کرده و سرور از طریق یک کد دستوری پاسخ را برای مشتری می‌فرستد. گاهی اوقات ممکن است که شما برای دسترسی به یک صفحه مشخص نیاز به تغییر آی پی یا آدرس داشته باشید. 

۳) بدون حالت است

این پروتکل یک پروتکل بدون حالت است. یعنی کلاینت و سرور فقط در زمان درخواست با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و در زمان‌های دیگر امکان اتصال بین مشتری در سرور وجود ندارد. در عین حال بدون حالت بودن پروتکل انتقال ابرمتن باعث می‌شود که پارامترها و داده‌های اطلاعاتی که بین سرور و مشتری منتقل می‌شود ذخیره سازی شود و اشخاص دیگر نیز امکان دسترسی به آن را نداشته باشند.

کدهای دستوری پروتکل HTTP

این پروتکل از چندین کد دستوری مختلف تشکیل شده است. شما ممکن است در زمان ارسال درخواست برای سرور، با نمونه‌هایی از این کدهای دستوری برخورد کرده باشید. بهتر است که معنی و مفهوم این کدها را نیز بدانید. در ادامه برخی از مهمترین کدهای دستوری پرتتکل انتقال ابرمتن را برای شما بیان می‌کنیم.  

• کدهای 1xx

این دسته از کدهای اطلاعاتی بسیار نادر هستند و معمولا به راحتی نمی‌توان با آنها برخورد کرد. به عنوان مثال کد۱۰۱ به معنی تغییر در عملکرد پروتکل است. 

• کدهای 2xx

این دسته از کدهای اطلاعاتی موفقیت در پردازش محتوا را به کاربر نشان می‌دهد. به عنوان مثال، کد۲۰۰ نشان دهنده تایید اطلاعات ارسال شده از طرف کاربر و کد ۲۰۱ به معنی ایجاد درخواست کاربر در صفحات مرورگر وب می‌باشد. البته ممکن است کدهای دستوری مانند ۲۰۴ نیز درون این دسته از کدهای اطلاعاتی دیده شود کد ۲۰۴ به معنی «بی محتوا» است.

• کدهای 3xx

این کدهای اطلاعاتی به معنی تغییر مسیر هستند. کد تغییر مسیر نشان می‌دهد که درخواست شما باید برای آدرس یا سرور دیگری ارسال شود. به عنوان مثال، اگر آدرس شما قدیمی باشد، یکی از کدهای این دسته مشاهده می‌شود. فرض کنید که شما آدرس یک وبسایت را در مرورگر وارد کرده‌اید که چندین سال است که تغییر مکان داده یا به طور کامل اکانت خود را حذف کرده است. مثلاً کد ۳۰۱ به معنی نقل و مکان صفحه مورد نظر می‌باشد.

• کدهای 4xx

این کدهای دستوری به معنی کدهای خطا هستند. زمانی که مشکل درخواست از طرف مشتری باشد، سرور کدهای خطا را به کاربر نشان می‌دهد. کدهای خطا ممکن است به شکل‌های مختلفی نشان داده شود. مثلاً شما مجاز به درخواست این منبع نیستید یا پارامترهای درخواست خود را اشتباه وارد کرده‌اید. همچنین در صورتی که منبع مورد نظر شما در صفحات گوگل وجود نداشته باشد، کد خطا نمایش داده خواهد شد. به عنوان مثال، کد ۴۰۰ به معنی درخواست بد می‌باشد. کد ۴۰۱ به معنی غیرمجاز و کد ۴۰۳ به معنی ممنوع است. کد ۴۰۴ به معنی پیدا نشد می‌باشد. 

• کدهای 5xx

کدهای دسته ۵۰۰ به معنی خطا در سرور هستند و نشان دهنده یک مشکل جدی می‌باشد. این کدها نشان می‌دهند که مشکلی در سرور وجود دارد و نمی‌تواند درخواست مشتری را به خوبی پردازش کند. به عنوان مثال، کد ۵۰۰ به معنی «خطای سرور داخلی» می‌باشد. کد ۵۰۲ به معنی «دروازه بد» و کد ۵۰۳ به معنای «خدمات در دسترس نیست» است.

سخن پایانی

در این مقاله به طور کامل درباره http یا پروتکل انتقال ابر متن صحبت شد. این پروتکل یکی از مهمترین پروتکل‌های جهانی است که می‌تواند ارتباط بین سرور و مشتری را در یک لحظه به خصوص برقرار کند و باعث انتقال مشتری به صفحات مرورگر یا دریافت داده‌ها و اطلاعات شود. با کمک این پروتکل، کاربران می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن و چندین صفحه از وب سایت دسترسی داشته باشند. پروتکل http هیچ گونه حساسیتی نسبت به نوع داده مورد نظر مثل ویدیو، فیلم یا صدا نشان نمی‌دهد و همین موضوع باعث می‌شود که نسبت به پروتکل‌هایی که در زمان گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفتند کاربری بهتری داشته باشد.