ترافیک شبکه چیست؟ + انواع ترافیک در شبکه

استفاده از شبکه برای برقراری تماس‌های صوتی و تصویری و ارسال داده‌ها آنقدر رایج شده که اغلب ما آن را فرآیندی ساده و بدون دردسر می‌دانیم. اما پشت این سادگی ظاهری، دنیای پیچیده‌ای از داده‌ها در جریان است که نیاز به مدیریت دقیق دارد. اینجاست که «ترافیک شبکه» وارد میدان می‌شود؛ اصطلاحی که مطمئنا برایتان آشناست؛ اما شاید معنی دقیق آن را ندانید.  Network traffic از مفاهیم کلیدی در حوزه فناوری اطلاعات و مدیریت شبکه‌ها محسوب می‌شود. به احتمال زیاد، حداقل یک بار با کندی سرعت اینترنت مواجه شده‌اید یا تماس تصویری با کیفیت پایین داشته‌اید. همه این موارد به ترافیک در شبکه مربوط می‌شوند. بیایید ببینیم که ترافیک شبکه چیست و چه انواعی دارد.

ترافیک شبکه چیست

ترافیک شبکه (Network traffic) به حجم داده‌هایی اشاره دارد که در یک زمان مشخص در حال جابه‌جایی در یک شبکه کامپیوتری هستند. این داده‌ها به بسته‌های کوچکتری تقسیم شده و از طریق شبکه ارسال می‌شوند تا در دستگاه یا کامپیوتر مقصد مجدداً کنار هم قرار گیرند. ترافیک در شبکه شامل جریان ورودی و خروجی داده‌ها (یا همان بسته‌های شبکه) در یک سازمان است و با توجه به تعداد کاربران و میزان اطلاعاتی که به اشتراک می‌گذارند، نوع استفاده از شبکه، پهنای باند و ... کم و زیاد می‌شود. این جریان نه تنها بر کیفیت شبکه (مانند سرعت دانلود یا کیفیت مکالمات صوتی VoIP) تأثیر می‌گذارد؛ بلکه از نظر امنیتی نیز اهمیت دارد؛ زیرا حجم غیرعادی بالای ترافیک می‌تواند نشانه‌ای از یک حمله سایبری باشد.

تفاوت ترافیک شبکه با پهنای باند

پهنای باند یک اصطلاح متداول است که بسیاری از افراد آن را با Network traffic اشتباه می‌گیرند و حتی این دو عبارت را به جای هم بکار می‌برند. ترافیک شبکه و پهنای باند، دو مفهوم مرتبط اما متفاوت هستند. همانطور که در بالا توضیح دادیم ترافیک در شبکه به معنای حجم داده‌های منتقل شده در بازه زمانی مشخص است؛ در حالی که پهنای باند به حداکثر میزان داده‌ای گفته می‌شود که می‌تواند در یک زمان مشخص از شبکه منتقل شود. پهنای باند، یک مقدار ثابت است و ظرفیت شبکه برای انتقال داده را نشان می‌دهد. پهنای باند معمولاً با واحد مگابیت بر ثانیه (Mbps) یا گیگابیت بر ثانیه  (Gbps) اندازه‌گیری می‌شود. 

انواع ترافیک شبکه

معیارهای مختلفی (بر اساس حساسیت زمانی، جهت جریان، نوع محتوا و نوع ارتباط) برای دسته بندی Network traffic وجود دارند که هر یک ویژگی‌های مشخصی دارند و بر جنبه خاصی از جریان داده تمرکز می‌کنند. در ادامه به معرفی انواع ترافیک شبکه براساس معیارهای مختلف می‌پردازیم.

ترافیک لحظه‌ای (Real-time Traffic)

این نوع ترافیک باید در لحظه (بلادرنگ) با بالاترین کیفیت ارسال و دریافت شود؛ یعنی به انتقال و پردازش فوری نیاز دارد. ترافیک لحظه‌ای برای برنامه‌ها و سرویس‌هایی به کار می‌رود که نسبت به تأخیر و قطعی حساس هستند و مستقیما بر تجربه کاربری تأثیر منفی می‌گذارند. تماس‌های تلفنی آنلاین، ویدیو کنفرانس‌ها، بازی‌های آنلاین و سرویس‌های پخش صوتی/تصویری زنده از این نوع ترافیک بهره می‌برند. ترافیک لحظه‌ای معمولاً از پروتکل‌هایی استفاده می‌کند که سرعت تحویل را بر تضمین رسیدن تک‌تک بسته‌ها ترجیح می‌دهند.

ترافیک غیر لحظه‌ای (Non-Real-time Traffic)

ترافیک غیربلادرنگ به ترافیکی گفته می‌شود که برای انتقال و پردازش داده نیازی به فوریت ندارد و می‌تواند با تأخیر قابل قبول یا به صورت متناوب جابه‌جا شود. این نوع ترافیک شامل فعالیت‌هایی مانند ارسال و دریافت ایمیل، انتقال فایل‌ها (مانند FTP) و عملیات پشتیبانی/مدیریت شبکه است. در این دسته از ترافیک، تضمین رسیدن کامل و صحیح داده‌ها بر سرعت لحظه‌ای ارجحیت دارد؛ به همین دلیل، پروتکل‌هایی نظیر TCP مورد استفاده قرار می‌گیرند که حتی در صورت از دست رفتن بسته‌ها، مکانیسم‌های باز ارسال را برای تحویل کامل داده‌ها فعال می‌کنند. این ترافیک معمولاً به صورت جداگانه از ترافیک بلادرنگ (لحظه‌ای) مدیریت می‌شود تا از اختلال در داده‌های حساس به زمان جلوگیری شود.

ترافیک شمال - جنوب (North-south traffic)

ترافیک شمال-جنوب به جریان اطلاعات بین شبکه داخلی یک سازمان (مانند یک مرکز داده) و منابع خارجی (از جمله کاربران اینترنت یا دیگر شبکه‌ها) اشاره دارد؛ یعنی انتقال ترافیک از کلاینت به سرور. این نوع ترافیک زمانی رخ می‌دهد که داده‌ها از درون شبکه به سمت بیرون حرکت می‌کنند یا از منابع بیرونی به داخل شبکه وارد می‌شوند. در حالی که این جریان برای برقراری ارتباط و تبادل داده با دنیای خارج ضروری است؛ اما چالش‌های امنیتی قابل توجهی را نیز برای یکپارچگی و حفاظت از شبکه داخلی ایجاد می‌کند. به همین خاطر، مدیریت و ایمن‌سازی آن همواره از دغدغه‌های اصلی متخصصان شبکه است.

ترافیک شرق – غرب (East-west traffic)

ترافیک شرق-غرب به جریان داخلی داده‌ها در شبکه اشاره دارد؛ یعنی بسته‌های اطلاعاتی بین سرورها در داخل یک مرکز داده حرکت می‌کنند .به عنوان مثال هنگامی که در یک شبکه داخلی به برنامه‌ای دسترسی پیدا می‌کنید، درخواست شما برای منبعی است که درون همان مرکز داده سازمان قرار دارد. با گسترش میزبانی داده‌ها در پلتفرم‌های ابری داخلی و خصوصی توسط سازمان‌های بزرگ، حجم ترافیک شرق-غرب به طور چشمگیری افزایش یافته است. این رشد ایجاب می‌کند که مهندسان شبکه، زیرساختی را طراحی و پیاده‌سازی کنند که امکان مدیریت و کنترل مؤثر این جریان داده‌های داخلی را فراهم آورد.

ترافیک مدیریتی (Management Traffic)

ترافیک مدیریتی به جریان داده‌هایی گفته می‌شود که برای پیکربندی، نظارت و کنترل تجهیزات شبکه به کار می‌رود. این ترافیک شامل ارسال دستورات برای تغییر تنظیمات، دریافت گزارش‌های وضعیت و پایش عملکرد شبکه مانند پهنای باند و کارایی است. در واقع این نوع ترافیک ابزاری حیاتی برای مدیران شبکه است تا از پایداری و بهینه‌سازی زیرساخت‌های شبکه اطمینان حاصل کنند. 

ترافیک پشتیبانی (Support Traffic)

ترافیک پشتیبانی به جریان داده‌هایی اشاره دارد که برای حفظ سلامت، پایداری و عملکرد صحیح شبکه ضروری هستند. این نوع ترافیک شامل ارتباطاتی است که به عیب‌‌یابی، گزارش‌دهی خطاها، به‌روزرسانی‌های نرم‌ افزاری و سیستمی و ارتباط بین ابزارهای نظارتی و سیستم‌های نگهداری مربوط می‌شوند. این نوع ترافیک تضمین می‌کند که مشکلات شبکه به سرعت شناسایی و رفع می‌شوند و عملکرد کلی سیستم همواره در سطح مطلوبی باقی می‌ماند.

ترافیک صوتی (Voice Traffic)

ترافیک صوتی به جریان داده‌های مربوط به صدا در یک شبکه اشاره دارد؛ در واقع هر گونه ارتباط کلامی دیجیتالی است که از طریق اینترنت یا شبکه‌های داخلی انجام می‌شود (مانند مکالمات تلفنی اینترنتی (VoIP)، تماس‌های صوتی در اپلیکیشن‌های پیام‌رسان یا بخش صوتی ویدئو کنفرانس‌ها). این داده‌ها به بسته‌های کوچکتر تبدیل شده و از طریق زیرساخت‌های شبکه به مقصد منتقل می‌شوند. در ترافیک صوتی، کیفیت صدا و تأخیر کم در انتقال اهمیت حیاتی دارند؛ زیرا حتی اندکی تأخیر یا اختلال می‌تواند به سرعت کیفیت مکالمه را کاهش داده و تجربه کاربر را ناخوشایند کند. عموماً پروتکل UDP به دلیل سرعت بالاتر و نیاز به پردازش کمتر بسته‌ها (سربار کمتر) برای انتقال ترافیک صوتی استفاده می‌شود.

ترافیک صوتی (Voice Traffic)

ترافیک صوتی به جریان داده‌های مربوط به صدا در یک شبکه اشاره دارد؛ در واقع هر گونه ارتباط کلامی دیجیتالی است که از طریق اینترنت یا شبکه‌های داخلی انجام می‌شود (مانند مکالمات تلفنی اینترنتی (VoIP)، تماس‌های صوتی در اپلیکیشن‌های پیام‌رسان یا بخش صوتی ویدئو کنفرانس‌ها). این داده‌ها به بسته‌های کوچکتر تبدیل شده و از طریق زیرساخت‌های شبکه به مقصد منتقل می‌شوند. در ترافیک صوتی، کیفیت صدا و تأخیر کم در انتقال اهمیت حیاتی دارند؛ زیرا حتی اندکی تأخیر یا اختلال می‌تواند به سرعت کیفیت مکالمه را کاهش داده و تجربه کاربر را ناخوشایند کند. عموماً پروتکل UDP به دلیل سرعت بالاتر و نیاز به پردازش کمتر بسته‌ها (سربار کمتر) برای انتقال ترافیک صوتی استفاده می‌شود.

ترافیک ویدیویی (Video traffic)

ترافیک تصویری یکی از پرکاربردترین انواع ترافیک شبکه است که همزمان صدا و تصویر را ارسال می‌کند؛ اما لزوماً نیازی به تحویل بلادرنگ ندارد. ترافیک ویدیویی در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی و سرگرمی فراگیر شده است و وب‌سایت‌های پخش آنلاین مانند یوتیوب و نتفلیکس نمونه‌های بارز آن هستند. این ترافیک حجم بالایی دارد و معمولاً حساسیت آن نسبت به تأخیر و از دست رفتن بسته‌ها (packet loss) کمتر از ترافیک صوتی است؛ زیرا تأخیر جزئی یا از دست دادن اندکی از داده‌ها فقط به یک مکث کوتاه منجر می‌شود و به فهم کلی ویدیو آسیب نمی‌رساند. البته نوع دیگری از ترافیک ویدیویی وجود دارد که بلادرنگ است؛ مانند ویدئو کنفرانس. در این نوع ترافیک، تأخیر اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ زیرا در یک تماس تصویری زنده و چهره به چهره، زمان اضافه‌ای برای تأخیر وجود ندارد و مکالمه باید روان باشد.

ترافیک داده‌ای (Data traffic)

ترافیک داده یکی دیگر از انواع مهم ترافیک شبکه است که برخلاف ترافیک صوتی و تصویری، حساسیت کمی نسبت به از دست رفتن بسته‌ها دارد. این نوع ترافیک شامل مواردی چون ایمیل‌ها، انتقال فایل‌ها و صفحات وب می‌شود. برای تضمین رسیدن کامل و صحیح داده‌ها، مکانیسم باز ارسال (Retransmission) در صورت از دست رفتن بسته فعال می‌شود. پروتکل TCP معمولاً برای ترافیک داده استفاده می‌شود؛ زیرا قابلیت باز ارسال آن، انتقال ایمن و تضمین‌شده‌ای را فراهم می‌کند. همچنین تأخیر در این نوع ترافیک اهمیت چندانی ندارد. به عنوان مثال اگر ایمیلی با چند ثانیه تأخیر به دست شما برسد، مشکلی ایجاد نمی‌کند.

ترافیک چند رسانه‌ای (Multimedia traffic)

ترافیک چند رسانه‌ای به معنای انتقال ترکیبی از داده‌های صوتی، تصویری و متنی به صورت همزمان است. تماشای آنلاین فیلم، پخش زنده رویدادها، تماس‌های تصویری گروهی، آموزش‌های ویدیویی و حتی زیرنویس‌ها جزء این نوع ترافیک محسوب می‌شوند. ترافیک چند رسانه‌ای به دلیل انتقال همزمان داده‌های بصری و شنیداری به پهنای باند قابل‌توجهی نیاز دارد. همچنین نسبت به تأخیر و یکپارچگی داده‌ها حساس است.

مانیتورینگ ترافیک شبکه

مانیتورینگ ترافیک شبکه (Network traffic monitoring) فرآیندی است که در آن حجم داده‌های در حال استفاده در یک شبکه از طریق ابزارها یا نرم‌ افزارهای خاصی رصد می‌شود. این کار شامل بررسی دقیق ترافیک است تا مشخص شود چه میزان پهنای باندی توسط دستگاه‌ها و برنامه‌های شبکه مصرف می‌شود و گزارش‌های مربوط به آن ارائه گردد. این امر برای تشخیص هرگونه مشکل عملکردی یا تهدیدات عملیاتی که ممکن است امنیت شبکه را به خطر بیندازند، حیاتی است. مانیتورینگ ترافیک در شبکه به بهینه‌سازی کلی عملکرد شبکه و مدیریت کارآمد منابع کمک کرده و تضمین می‌کند که شبکه به طور مؤثر و ایمن کار می‌کند. مانیتورینگ با جمع ‌آوری دقیق داده‌ها از وضعیت شبکه و تحلیل ترافیک شبکه، اطلاعات لازم را برای مدیران فراهم می‌کند تا بتوانند تصمیمات آگاهانه‌ای برای کنترل و بهینه‌سازی ترافیک در شبکه اتخاذ کنند.

کنترل ترافیک شبکه

کنترل ترافیک شبکه (Network Traffic Control) در حوزه شبکه‌های کامپیوتری به فرآیند مدیریت، هدایت یا کاهش ترافیک در شبکه (به ویژه پهنای باند اینترنت) گفته می‌شود. این کار معمولاً توسط ابزارهایی مانند زمان‌بندی‌کننده‌های شبکه انجام می‌پذیرد. مدیران شبکه از کنترل ترافیک برای کاهش ازدحام، تأخیر و از دست رفتن بسته‌ها استفاده می‌کنند که بخشی از مدیریت پهنای باند است. برای بهره‌وری مؤثر از این ابزارها لازم است که ابتدا ترافیک در شبکه اندازه‌گیری شود تا علل ازدحام شناسایی شوند و به طور خاص مورد هدف قرار گیرند.

حرف آخر

ترافیک شبکه به حجم داده‌ها یا بسته‌های شبکه اطلاق می‌شود که در هر لحظه از طریق شبکه در حال جابه‌جایی هستند. انواع مختلفی از ترافیک در شبکه وجود دارند که بر اساس معیارهای خاصی دسته‌بندی شده‌اند. به عنوان مثال network traffic بر اساس حساسیت نسبت به زمان به دو گروه اصلی بلادرنگ و غیربلادرنگ تقسیم می‌شوند. با این حال دسته بندی‌های دیگری نظیر ترافیک صوتی، تصویری، مدیریتی، پشتیبانی و... نیز تعریف شده‌اند. شناسایی انواع ترافیک در شبکه برای مدیران و متخصصان شبکه حیاتی است؛ زیرا به آنها امکان می‌دهد تا جنبه‌های گوناگون کیفیت و عملکرد شبکه را به دقت بررسی و مدیریت کنند.

سوالات متداول