در دنیای پیچیده سرورها، مدیریت کارآمد فضای ذخیره‌ سازی از اهمیت بالایی برخوردار است. با افزایش حجم داده‌ها و نیاز به دسترسی سریع و مطمئن به آنها، سرورها اغلب به چندین دستگاه ذخیره‌ سازی مجهز می‌شوند. اما چگونه می‌توان این حجم عظیم از فضا را به طور موثر سازماندهی و مدیریت کرد؟ در اینجاست که مفهوم شماره واحد منطقی یا LUN (Logical Unit Number)  وارد میدان می‌شود. LUN یک ابزار قدرتمند برای مدیران سیستم است که امکان مدیریت و تخصیص انعطاف‌ پذیر فضای ذخیره‌ سازی را فراهم می‌کند. در این مقاله به طور مفصل توضیح می‌دهیم که LUN چیست و چه مزایا و کاربردهایی دارد.

LUN چیست

فرض کنید در یک سرور، چندین فضای ذخیره‌ سازی مانند هارد دیسک یا آرایه‌های ذخیره‌ سازی بزرگ وجود دارد. برای آنکه سیستم بتواند این فضاها را از هم تشخیص دهد و به درستی از آنها استفاده کند، به هر کدام یک شماره‌ منحصر به فرد می‌دهد. این شماره‌ منحصر به فرد، همان LUN است. LUN همانند یک برچسب آدرس برای هر بخش از فضای ذخیره‌ سازی شماست. این برچسب به سیستم کمک می‌کند تا بداند هر داده در کدام قسمت از فضای ذخیره ‌سازی قرار دارد. توجه داشته باشید که خود LUN ، یک نوع دستگاه ذخیره ‌سازی نیست؛ بلکه بخشی از سیستم سازماندهی ذخیره‌ سازی است. LUN یک مقدار عددی است که به یک دیسک فیزیکی یا مجموعه‌ای منطقی از دیسک‌ها اشاره می‌کند. همچنین LUNها می‌توانند به مجموعه‌ای منطقی از پارتیشن‌ها نیز اشاره کنند.LUNها به مدیران سیستم کمک می‌کنند تا بتوانند فضای ذخیره‌ سازی را به صورت انعطاف‌ پذیر و کارآمد بین سرورهای مختلف تقسیم و مدیریت کنند.

نحوه عملکرد LUN

اولین قدم بعد از راه اندازی یک سرور جدید یا اضافه نمودن یک درایو جدید به سرور، پارتیشن‌بندی آن است. پارتیشن‌بندی به شما امکان می‌دهد فضای ذخیره‌ سازی فیزیکی را به بخش‌های منطقی تقسیم کنید و برای هر بخش، یک سیستم فایل (مانند NTFS یا (ext4 انتخاب نمایید. شما می‌توانید کل فضای درایو را به یک پارتیشن اختصاص دهید، فقط از بخشی از آن استفاده کنید یا چندین درایو را به یک حجم منطقی (Logical Volume) تبدیل نمایید. سپس یک LUN  (شماره واحد منطقی) به این پارتیشن جدید یا مجموعه پارتیشن‌ها اختصاص داده می‌شود. این LUN مانند یک شناسه منحصر به فرد عمل می‌کند که به سرور کمک می‌کند تا به درستی به فضای ذخیره‌ سازی مورد نظر دسترسی پیدا کند” به خصوص زمانی که سرور از چندین دیسک در پیکربندی RAID (آرایه افزونه از دیسک‌های مستقل) استفاده می‌کند. اگرچه  LUNها بیشتر با دیسک‌های SCSI مرتبط هستند؛ اما در شبکه‌های ذخیره ‌سازی (SAN) با پورت‌های دیگر مانند SATA یا SAS که از طریق Fibre Channel متصل می‌شوند نیز کاربرد دارند.

برای کاربران، LUN  به عنوان یک دستگاه ذخیره ‌سازی واحد ظاهر می‌شود؛ حتی اگر در واقع از چندین پارتیشن یا یک RAID  از دیسک‌ها تشکیل شده باشد. سرور برای دسترسی به ذخیره‌ سازی داخلی خود به LUN نیاز دارد تا دیسک مناسب را برای خواندن یا نوشتن اطلاعات شناسایی کند. در شبکه‌های SAN، LUNها برای کامپیوترهای مشتری ضروری هستند تا دیسک‌های شبکه را به درستی متصل کرده و به آنها نام اختصاص دهند. در محیط‌های SAN، یک LUN می‌تواند هزاران حجم منطقی را شناسایی کند. مدیران می‌توانند LUNها را به حجم‌های SAN اختصاص دهند یا سیستم SAN می‌تواند به طور خودکار آنها را اختصاص دهد. مدیران همچنین می‌توانند بعد از بوت شدن سیستم، LUNها را مجدداً پیکربندی کنند تا تنظیمات را بر اساس نیازهای خاص خود سفارشی‌سازی نمایند.

انواع LUN

حال که متوجه شدید LUN چیست و چگونه کار می‌کند، بد نیست با انواع مختلف آن آشنا شوید. انتخاب نوع مناسب LUN و نحوه چیدمان آن، تأثیر قابل‌ توجهی بر سرعت دسترسی به داده‌ها، امنیت اطلاعات و انعطاف‌ پذیری سیستم ذخیره ‌سازی دارد. به عبارت دیگر با انتخاب هوشمندانه  LUN می‌توانید عملکرد سیستم را به حداکثر برسانید و از داده‌ها در برابر حوادث ناخوشایند محافظت کنید. در ادامه به بررسی انواع رایج LUN ها و ویژگی‌های کلیدی هر یک می‌پردازیم.

LUNفیزیکی (Physical LUN) 

تصور کنید هر درایو فیزیکی در شبکه ذخیره ‌سازی، یک شناسه منحصر به فرد داشته باشد. این شناسه، همان LUN فیزیکی است. به عبارت دیگر هر دستگاه ذخیره‌ سازی فیزیکی که به شبکه متصل می‌شود، یک LUN فیزیکی اختصاصی دارد. این نوع LUN با سخت‌افزار ذخیره‌ سازی، ارتباط مستقیم دارد.

LUN منطقی (Logical LUN) 

گاهی اوقات نیاز به ایجاد یک فضای ذخیره‌ سازی بزرگتر و یکپارچه احساس می‌شود. LUN منطقی با تجمیع چندین دستگاه ذخیره ‌سازی فیزیکی، یک واحد ذخیره‌ سازی منطقی واحد ایجاد می‌کند. این واحد منطقی به عنوان یک LUN منطقی به شبکه ارائه می‌شود و مدیریت فضای ذخیره‌ سازی را ساده‌تر می‌نماید. در این روش، چند هارد به یک هارد واحد تبدیل می‌شوند.

 LUN مجازی (Virtual LUN) 

در محیط‌های مجازی‌ سازی، انعطاف ‌پذیری و کارایی از اهمیت بالایی برخوردار است. LUN مجازی با ایجاد یک لایه انتزاعی بین ماشین‌های مجازی و دستگاه‌های ذخیره ‌سازی فیزیکی، این امکان را فراهم می‌کند. در این نوع LUN، یک لایه نرم ‌افزاری بین ماشین‌های مجازی و دستگاه‌های ذخیره‌ سازی فیزیکی ایجاد می‌شود. این لایه نرم ‌افزاری، فضای ذخیره‌ سازی فیزیکی را به صورت یک واحد ذخیره‌ سازی مجازی (Virtual Storage Unit) به ماشین‌های مجازی ارائه می‌کند.

LUN اختصاصی (Dedicated LUN) 

در برخی موارد، نیاز به تخصیص یک فضای ذخیره ‌سازی اختصاصی به یک سرور یا برنامه خاص وجود دارد. LUN اختصاصی، این امکان را فراهم می‌کند. با تخصیص یک LUN اختصاصی، فضای ذخیره‌ سازی مورد نظر فقط برای استفاده‌ یک سرور یا برنامه خاص در دسترس خواهد بود. این امر، امنیت و عملکرد برنامه‌های کاربردی حیاتی را تضمین می‌کند.

LUN آینه‌ای (Mirrored LUN) 

در این نوع پیکربندی، داده‌ها به طور همزمان بر روی دو درایو فیزیکی مجزا ذخیره می‌شوند. این کار باعث ایجاد یک نسخه پشتیبان بلادرنگ از داده‌ها می‌شود و در صورت خرابی یکی از درایوها، داده‌ها از درایو دیگر قابل بازیابی هستند. LUN آینه‌ای برای برنامه‌های کاربردی حیاتی که نیاز به دسترسی مداوم و بدون وقفه به داده‌ها دارند، ایده‌آل است” زیرا تحمل خطا را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.

LUN بهم پیوسته (Concatenated LUN) 

این نوع LUN، چندین LUN را به یک واحد یا حجم منطقی واحد تبدیل می‌کند. به عبارت دیگر، فضاهای ذخیره ‌سازی مختلف به هم متصل می‌شوند و یک فضای ذخیره ‌سازی بزرگتر را تشکیل می‌دهند. این روش به مدیران سیستم امکان می‌دهد تا فضای ذخیره ‌سازی را به صورت انعطاف ‌پذیرتر مدیریت کنند و ظرفیت ذخیره ‌سازی را به راحتی افزایش دهند. با این حال توجه داشته باشید که در این نوع LUN، تحمل خطا افزایش نمی‌یابد و در صورت خرابی یکی از درایوها، داده‌های موجود در آن درایو از بین می‌روند.

LUN نواری (Striped LUN) 

در این نوع پیکربندی، داده‌ها به صورت نواری بر روی چندین درایو فیزیکی نوشته می‌شوند. این کار باعث می‌شود که درخواست‌های ورودی/خروجی (I/O) به طور همزمان بر روی درایوها توزیع شوند و در نتیجه، عملکرد سیستم بهبود یابد. LUN نواری برای برنامه‌های کاربردی که نیاز به سرعت بالا در خواندن و نوشتن اطلاعات دارند، بسیار مناسب است. با این حال، این روش نیز تحمل خطا را افزایش نمی‌دهد و در صورت خرابی یکی از درایوها، داده‌ها از بین خواهند رفت.

 LUN نواری با توازن (Striped LUN with parity) 

این نوع LUN، داده‌ها و اطلاعات توازن (برابری) را به صورت نواری بین سه یا چند درایو فیزیکی توزیع می‌کند. در صورت خرابی یک درایو فیزیکی، داده‌ها می‌توانند از اطلاعات موجود در درایوهای باقی‌مانده بازسازی شوند. با این حال، محاسبه اطلاعات توازن ممکن است باعث کُند شدن عملکرد سیستم شود. در نتیجه این نوع LUN برای بارهای کاری سنگین مناسب نیست.

مزایا LUN چیست؟

استفاده از LUN با مزایای متعددی همراه است که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر هستند.

بهبود مدیریت و سازماندهی داده‌ها 

این مورد، مزیت اصلی استفاده از LUN است. در روش‌های ذخیره‌ سازی سنتی، هر سرور درایو فیزیکی اختصاصی خود را دارد که می‌تواند منجر به پراکنده شدن فایل‌ها و داده‌ها و ناکارآمدی شود. اما با LUN ها، همه سرورها می‌توانند به یک فضای ذخیره سازی مشترک دسترسی پیدا کنند که این مسئله، مدیریت و سازماندهی فایل‌ها را آسان‌تر می‌کند. این امر به بهبود عملکرد و کاهش هزینه‌های نگهداری منجر می‌شود.

افزایش انعطاف ‌پذیری و مقیاس ‌پذیری 

یکی دیگر از مزایای ذخیره ‌سازی  LUN، افزایش انعطاف‌ پذیری و مقیاس‌ پذیری است. با رشد کسب‌ و کارها و افزایش نیازهای داده‌ای، نیاز به اضافه کردن سرورهای بیشتر یا گسترش سرورهای موجود بیشتر می‌شود. این امر در روش‌های ذخیره‌ سازی سنتی، یک فرآیند پیچیده است که مستلزم از دسترس خارج شدن موقتی سیستم مبدأ یا مقصد می‌باشد. با LUNها می‌توانید سرورهای جدید را به راحتی و بدون قطع عملیات یا نیاز به سخت ‌افزار اضافی به فضای ذخیره سازی مشترک اضافه کنید.

ویژگی‌های امنیتی پیشرفته 

علاوه بر انعطاف ‌پذیری، ذخیره‌ سازی LUN ویژگی‌های امنیتی پیشرفته‌ای نیز ارائه می‌دهد. با ذخیره تمام داده‌ها در یک مکان متمرکز به جای پراکنده شدن در چندین درایو، اجرای اقدامات امنیتی مانند رمزگذاری یا کنترل دسترسی آسان‌تر می‌شود. این امر خطر دسترسی غیرمجاز یا نقض داده‌ها را کاهش می‌دهد.

برای مطالعه بیشتر مقاله معرفی انواع الگوریتم‌های رمزنگاری را از دست ندهید.

بهبود قابلیت‌های بازیابی فاجعه 

استفاده از LUNها می‌تواند قابلیت‌های بازیابی فاجعه را برای کسب ‌و کارها بهبود بخشد. در صورت بروز حوادث غیرمنتظره مانند قطع برق یا خرابی سخت ‌افزار، داشتن تمام داده‌ها در یک فضای ذخیره سازی مشترک، بازیابی سریع را آسان‌تر می‌کند؛ زیرا فقط یک مکان وجود دارد که نسخه‌های پشتیبان باید از آن بازیابی شوند.

مناسب برای محیط‌های مجازی ‌سازی و رایانش ابری 

با رشد مداوم رایانش ابری و فناوری‌های مجازی‌ سازی، ذخیره‌ سازی LUN به یک جزء ضروری برای این محیط‌ها تبدیل شده است. LUN به چندین ماشین مجازی (VM) امکان می‌دهد تا بر روی یک سرور واحد اجرا می‌شوند و به طور همزمان به واحدهای منطقی مختلف در همان درایو فیزیکی دسترسی پیدا کنند. این امر نه تنها کارایی را افزایش می‌دهد؛ بلکه با حذف نیاز به درایوهای فیزیکی اختصاصی برای هر  ماشین مجازی باعث کاهش هزینه‌ها نیز خواهد شد.

معایب استفاده از LUN چیست

با وجود مزایای متعدد LUN، استفاده از آن با چالش‌هایی نیز همراه است؛ از جمله:

پیچیدگی مدیریت: چالش اصلی استفاده از LUN، مدیریت دشوار آن است؛ به خصوص در شبکه‌های ذخیره سازی بزرگ. 

مشکلات مقیاس پذیری: افزودن فضای جدید به شبکه ذخیره سازی اطلاعات، نیازمند تخصیص LUN یا اضافه کردن به حجم‌های موجود است. برخی مدیران ممکن است در اضافه کردن دیسک‌های جدید به LUN با توجه به سیستم عامل و پیکربندی SAN دچار مشکل شوند.

افت عملکرد: استفاده همزمان چندین برنامه و کاربر از یک LUN می‌تواند باعث افت عملکرد شود.

مشکلات شناخت سخت افزار: هنگامی که دیسک جدیدی به سیستم اضافه می‌شود، در برخی موارد سیستم نمی‌تواند آن را شناسایی کند.

نیاز به برنامه ریزی دقیق: برای حفظ عملکرد مطلوب، مدیران باید یک برنامه ‌ریزی دقیق برای تخصیص LUNها داشته باشند؛ به نحوی که عملیات خواندن و نوشتن داده‌ها بهینه ‌سازی شود.

حرف آخر

انواع LUN به سرورها کمک می‌کنند تا به قسمت‌های مختلف فضای ذخیره سازی دسترسی پیدا کنند. در شبکه‌های بزرگ و سیستم‌های ذخیره ‌سازی پیشرفته، مدیریت درست LUNها برای عملکرد بهتر سیستم ضروری است. در بخش‌های فوق توضیح دادیم که LUN چیست و چه مزایا و معایبی دارد. از همراهی شما تا انتهای مطلب بسیار سپاسگزاریم.

سوالات متداول