پلتفرم به‌عنوان سرویس یا PaaS یکی از ۳ مدل رایانش ابری است که به توسعه‌دهنده اجازه می‌دهد از پلتفرم‌های مستقر برای ساخت، استقرار و مقیاس‌بندی برنامه‌های خود استفاده کند. به‌عنوان یک توسعه‌دهنده زمانی که از این پلتفرم استفاده می‌کنید، فقط و فقط به کدنویسی برنامه اهمیت می‌دهید. تمامی زیرساخت‌های پشتیبان مثل شبکه، میان‌افزار، سرورها، فضای ذخیره‌سازی، مجازی‌سازی، سیستم‌عامل و محیط اجرا توسط ارائه‌دهنده فراهم می‌شود و خیال شما از این بابت کاملا راحت است. در این مقاله قصد داریم مفصل درمورد این نوع رایانش ابری صحبت کنیم. ببینیم PaaS چیست، چه‌طور کار می‌کند و چه مزیت‌هایی دارد.

PaaS چیست؟ معرفی کامل

Platform-as-a-Service یا به اختصار PaaS یکی از سه مدل خدمات رایانش ابری است که در آن توسعه‌دهنده سازمان به‌جای استقرار دستگاه‌ها در محل یا محیط‌های محاسباتی، نرم‌افزارها و ابزارهای مورد نیاز برای ساخت یک برنامه را اجاره کرده و برای دسترسی به ابزارهای توسعه، زیرساخت‌ها و سیستم عامل موردنیاز به یک ارائه‌دهنده خدمات ابری تکیه می‌کند. این پلتفرم از طریق اینترنت ارائه می‌شود و در فضای ابری ذخیره می‌گردد تا زحمت به‌روزرسانی، ذخیره‌سازی یا زیرساخت نرم‌افزار را از دوش توسعه‌دهندگان سازمان بردارد. البته امکان پیاده‌سازی در محل یا استقرار آن به‌صورت ترکیبی هم وجود دارد.

زیرساخت اساسی که برنامه‌ها در نهایت روی آن اجرا می‌شوند، به طور کامل توسط ارائه‌دهنده خدمات مدیریت می‌شود. خیلی وقت‌ها شما به‌عنوان مشتری تصمیم می‌گیرید هاست برنامه کجا باشد و چقدر امنیت داشته باشد. بلوک‌های ساختاری یک PaaS معمولی عبارتند از:

• زیرساخت مدیریتی: ارائه‌دهنده سرورها، فضای ذخیره‌سازی، مراکز داده و منابع شبکه مورد نیاز برای اجرای برنامه را مدیریت می‌کند.
• ابزارهای طراحی، آزمایش و توسعه: یک محیط توسعه یکپارچه، ابزارهای مورد نیاز برای ساخت نرم افزار مثل ویرایشگر کد منبع، کامپایلر و دیباگر را گرد هم می‌آورد. برخی از ارائه‌دهندگان با ارائه ابزارهای همکاری امکان مشارکت را هم فراهم می‌کنند.
• میان افزار: PaaS معمولا شامل ابزارهای مورد نیاز برای یکپارچه‌سازی سیستم عامل‌های مختلف و برنامه‌های کاربردی کاربر است. میان‌افزار مدیریت داده‌ها و ارتباط بین برنامه‌ها و سیستم‌عامل را امکان‌پذیر می‌کند و به تیم توسعه‌دهنده امکان می‌دهد طراحی و توسعه را روی اکوسیستم PaaS انجام دهند. در نتیجه، چندین تیم توسعه دهنده می‌توانند در یک پروژه به طور همزمان همکاری کنند.
• سیستم‌های عامل و پایگاه‌های داده: یکی از بخش‌های اصلی PaaS ارائه سیستم‌عامل‌هایی برای اجرای برنامه‌ها و انواع پایگاه داده مدیریتی است.

چند مثال معروف PaaS

اگر دوست دارید بدانید نام معروف‌ترین ارائه‌دهندگان paas چیست، باید بگوییم چند مورد از بزرگترین شرکت‌های رایانش ابری دنیا از خدمات PaaS پشتیبانی می‌کنند.

• آمازون: Amazon Web Services (AWS) Elastic Beanstalk و AWS Lambda.
• گوگل: Google App Engine و Google Cloud Functions،
• مایکروسافت: Azure App Service و Azure Functions.

PaaS چطور کار می‌کند؟

عملکرد PaaS حول سه جزء اصلی می‌چرخد: زیرساخت ابری، نرم افزار و رابط کاربری گرافیکی.

• زیرساخت ابری شما شامل نرم افزار سیستم عامل، ماشین‌های مجازی، فایروال‌ها، ذخیره‌سازی و شبکه است. در تمام نمونه‌های PaaS، اینها به‌عنوان پایه‌ی تکنولوژیکی سیستم و یک محیط محاسباتی امن و به هم پیوسته عمل می‌کنند.
• جزء نرم افزار برای توسعه برنامه‌های کاربردی، از جمله ساخت، استقرار و مدیریت آنها استفاده می‌شود. این نرم افزار است که امکان ایجاد محصولات را فراهم می‌کند.
• تمام عملیات تیم‌های توسعه‌دهنده روی رابط کاربری گرافیکی اجرا می‌شود. این بخش ارتباطی میان سیستم PaaS و توسعه‌دهنده ایجاد می‌کند و ابزارهای موردنیاز برای طراحی راه‌حل را در اختیار این افراد می‌گذارد. تیم توسعه‌دهنده به محض ورود به سیستم به رابط کاربری گرافیکی متصل می‌شوند.

ارائه‌دهنده خدمات PaaS از دسترسی شما به منابع محاسبات ابری مورد نیاز اطمینان حاصل می‌کند و شما به عنوان مشتری مسئول مدیریت داده‌ها و برنامه‌های کاربردی خود خواهید بود.

چند نوع PaaS داریم؟

مدل PaaS در خدمات رایانش ابری به چند مدل مختلف ارائه می‌شود. برای اینکه ببینید انواع PaaS چیست، این بخش را تا انتها بخوانید.

• PaaS عمومی: در این حالت یک سازمان وظیفه ارائه خدمات PaaS را بر عهده می‌گیرد و سایر شرکت‌ها از خدمات آن استفاده می‌کنند. در این حالت اگرچه هر شرکت حساب جداگانه‌ای دارد، همگی از منابع ابری مشابه با ظرفیت محاسباتی نامحدود استفاده می‌کنند.
• PaaS خصوصی: در PaaS خصوصی، به‌جای آنکه سازمان از منابع عمومی در دسترس همه استفاده کند، بخش مجزایی از فضای ابری در اختیار آن قرار می‌گیرد که امنیت سرورها و زیرساخت‌های شبکه را بیشتر حفظ می‌کند.
• PaaS هیبریدی: همانطور که از نامش پیداست، سازمان‌ها می‌توانند PaaS عمومی و خصوصی را ترکیب کنند و در مورد اینکه کدام منابع از طریق PaaS عمومی یا خصوصی در دسترس باشند، تصمیم بگیرند.
• PaaS ارتباطی: PaaS ارتباطی به توسعه‌دهنده اجازه می‌دهد عناصر ارتباطی را در برنامه‌های خود بگنجانند و صدا، ویدئو و پیام را بدون نیاز به ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی لحظه‌ای، به برنامه‌های خود اضافه کنند.
• PaaS موبایل: این نوع PaaS خدمات بیشتری برای ساخت برنامه‌های مبتنی بر تلفن همراه ارائه می‌دهد: مثل کیت‌های توسعه نرم افزار برای سیستم‌عامل‌های iOS و Android.
• PaaS باز: این PaaS یک پروژه منبع باز با استانداردهای کاملا علنی است که به‌عنوان یک پلتفرم اجتماعی و همکاری هم در نظر گرفته می‌شود.

مقاله انواع سرویس های رایانش ابری را مطالعه کنید.

مزایای PaaS چیست؟

اما بپردازیم به اینکه مهم‌ترین و برجسته‌ترین مزیت‌های PaaS چیست که توسعه‌دهندگان را به سمت استفاده از این سرویس سوق می‌دهد.

• کاهش زمان کدنویسی: کتابخانه‌های کد و ابزارهای اشکال‌زدایی PaaS مدت‌زمان کدنویسی تیم توسعه‌دهنده را کاهش می‌دهد.
• پایگاه داده مدیریت شده: PaaS یک پایگاه داده کاملاً مدیریت شده برای برنامه‌ها ایجاد می‌کند که تمام نگرانی‌های ریز‌و‌درشت درمورد مدیریت پایگاه داده را از بین می‌برد.
• قابلیت توسعه بدون اضافه‌کاری کارکنان: با وجود خدمات بیشتری که PaaS ارائه می‌دهد، تیم‌های توسعه می‌توانند کار بیشتر را با زحمت کمتر انجام دهند. برای مثال ممکن است نیازی به استخدام کارشناس تست کد نباشد، چون PaaS ابزار اشکال‌زدایی دارد.
• پشتیبانی از تیم‌های توسعه دورکار: مانند تمام سرویس‌های مبتنی بر ابر، PaaS بستری برای همکاری و ارتباط تیم‌های دورکار مستقر در فواصل جغرافیایی متفاوت فراهم می‌کند.
• مدیریت بهتر چرخه عمر برنامه: ارائه دهندگان PaaS با ارائه ابزارهای داخلی به توسعه‌دهنده کمک می‌کنند آزمایش، اشکال‌زدایی، اصلاح و مدیریت تمام نسخه‌های یک برنامه را اجرا کنند و مدیریت بهتری روی چرخه عمر برنامه داشته باشند.
• تولید مقرون‌به‌صرفه: تیم‌های توسعه نیازی به خرید ویرایشگرهای کد جداگانه، ماشین‌های مجازی، ابزارهای استقرار یا نرم افزارهای امنیتی ندارند؛ زیرا تمام منابع مورد نیاز آنها در فضای ابری از طریق پلتفرم PaaS میزبانی می‌شود.

معایب PaaS چیست؟

اما ببینیم معایب PaaS چیست و در صورت انتخاب این مدل رایانش ابری، باید حواس خود را به چه چالش‌هایی جمع کنیم.

• قفل برنامه توسط ارائه‌دهنده PaaS: زمانی که یک برنامه کاربردی با ابزارهای یک ارائه‌دهنده PaaS ساخته می‌شود، تغییر شرکت ارائه‌دهنده به‌خصوص برای برنامه‌های بزرگ و پیچیده فوق‌العاده دشوار است. گاهی اوقات تیم توسعه‌دهنده برای تغییر پلتفرم باید بخشی از برنامه را بازسازی کند.
• چالش‌های امنیتی: شرکت‌ها تمام کدها و داده‌های مهم خود را به شرکت ارائه‌دهنده خدمات PaaS می‌سپارند. برای شرکت‌های دولتی که در زمینه پروژه‌های حساس و محرمانه فعالیت می‌کنند، تضمین امنیت داده‌ها در این بستر یک چالش بزرگ است.
• وابستگی به ارائه‌دهنده PaaS: حتی اگر یک تیم توسعه از ارائه‌دهنده خدمات PaaS رضایت کامل داشته باشد و فقط بخواهد تغییرات کوچکی در زیرساخت برنامه ایجاد کند، این مسئله می‌تواند روی عملکرد برنامه تاثیر بگذارد.

PaaS چه کاربردهایی دارد؟

و اما بپردازیم به اینکه کاربردهای PaaS چیست و در چه مواردی بیشترین استفاده را دارد.

• در وهله اول توسعه‌دهندگانی که نیازی به سفارشی‌سازی زیرساخت‌های زیربنایی خود ندارند و می‌خواهند روشی سریع، مدیریت شده و مقیاس‌پذیر برای توسعه برنامه‌ خود داشته باشند، PaaS را انتخاب می‌کنند.
• PaaS یک راه عالی برای میزبانی برنامه‌های موبایل، برنامه‌های تحت وب و وب‌سایت‌های استاتیک است. اغلب، توسعه‌دهندگان می‌خواهند وقت و انرژی خود را صرف ایده‌های خود کنند. پیشنهادات PaaS با افزایش بهره‌وری به این افراد امکان می‌دهد وقت خود را صرف فعالیت‌های مهم کنند.
• توسعه‌دهندگان می‌توانند با ایجاد API یا فعال‌سازی عملکرد برنامه‌ها در پس‌زمینه پلتفرم PaaS، زمان و منابع بیشتری آزاد کنند.
• PaaS می‌تواند انتخاب خوبی برای توسعه‌دهندگانی باشد که نیازی به سفارشی‌سازی زیرساخت‌های زیربنایی خود ندارند یا به جای DevOps و مدیریت سیستم روی توسعه برنامه تمرکز کرده‌اند.

ارتباط میان محاسبات بدون سرور و PaaS چیست؟

PaaS و محاسبات بدون سرور از این نظر مشابه‌اند که در هر دو توسعه‌دهنده فقط نگران نوشتن کد و آپلود آن است. باقی فرایند‌های بک‌اند توسط ارائه‌دهنده مدیریت می‌شود. با این حل مقیاس‌بندی این دو پلتفرم کاملا با یکدیگر متفاوت است.

• مقیاس‌بندی برنامه‌هایی که با محاسبات بدون سرور یا FaaS ساخته می‌شوند، به‌طور خودکار انجام می‌شود؛ در حالی که چنین امکانی در پلتفرم PaaS وجود ندارد.
• زمان راه‌اندازی برنامه نیز در این دو پلتفرم متفاوت است. برنامه‌های بدون سرور تقریبا به‌محض آماده‌سازی قابل راه‌اندازی هستند؛ اما برنامه‌های PaaS شبیه اپ‌های قدیمی باید همواره در حال اجرا باشند تا فورا در دسترس کاربر قرار گیرند.
• ارائه‌دهندگان خدمات FaaS مانند به‌اندازه ارائه‌دهندگان PaaS ابزار یا چارچوب‌ مناسب برای توسعه ارائه نمی‌دهند.
• هزینه استفاده از این دو مدل با یکدیگر کاملا متفاوت است.

کلام آخر

با حرکت پلتفرم‌های بزرگی همچون VMware، Red Hat و ارائه‌دهندگان عمومی ابری در جهت پذیرش کانتینرها و کوبرنتیز، پلتفرم‌های PaaS از مدت‌ها قبل برای مدیریت کانتینر و اتوماسیون مورد توجه بودند و همچنان هستند. البته با گسترش مجموعه‌ای از کوبرنتیزهای مدیریت‌شده، کانتینرها به‌عنوان سرویس (CaaS)، محاسبات بدون سرور و عملکرد به‌عنوان سرویس (FaaS)، می‌توانیم بگوییم PaaS روزبه‌روز در حال تکامل است. فراموش نکنید که همیشه پلتفرمی برای ساده‌سازی فرایند توسعه نرم افزار وجود خواهد داشت، فقط ممکن است پلتفرم زیربنایی این کار به مرور زمان تغییر کند.

شما چه تجربه‌ای در زمینه استفاده از PaaS دارید؟ اگر اطلاعات بیشتری در این‌باره دارید، منتظر شنیدن تجربیات شما هستیم.