تا همین چند سال قبل برای نصب برنامه‌های نرم‌افزاری راهی جز خریداری CD برنامه و نصب آن روی دستگاه کاربر نبود. امروز به لطف فضای ابری روش‌های مختلفی برای ارائه نرم افزار وجود دارد و یکی از محبوب‌ترین آنها SaaS است. Software as a service یا به اختصار SaaS روشی مبتنی بر ابر برای ارائه نرم افزار به کاربران است که امکان اجرای برنامه در سرور ابری و ارائه آن به کاربری در موقعیت مکانی دورتر را فراهم می‌کند. به لطف این سرویس کاربران می‌توانند با دستگاه‌های مختلف وارد برنامه شوند و از آن استفاده کنند. اگر مشتاقید بدانید SaaS چیست، چه ویژگی‌ها و چه مزیت‌هایی دارد، این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.

saas چیست؟

SaaS مخفف عبارت «software as a service» به معنای نرم‌افزار به‌عنوان سرویس است. در این روش جدید ارائه نرم‌افزار، به‌جای آنکه برنامه خریداری و روی کامپیوتر تک‌تک کاربران نصب شود، به‌صورت آنلاین و از طریق اشتراک قابل دسترسی است. کاربران می‌توانند به کمک تمام دستگاه‌های سازگار و با دسترسی اینترنت وارد برنامه SaaS شوند و از آن استفاده کنند. برنامه اصلی روی سرورهای ابری و به دور از موقعیت مکانی کاربر اجرا خواهد شد.

در همین راستا بخوانید: آشنایی جامع با انواع سرویس‌های رایانش ابری + مزایا و معایب

نمونه‌های محبوب SaaS

SaaS سرویس جدیدی نیست و از سال ۱۹۶۰ با پروژه اشتراک‌گذاری زمانی کامپیوتری توسط MIT معرفی شد. این پلتفرم نرم افزار به عنوان سرویس یکی از محبوب‌ترین روش‌های ارائه نرم افزار در سراسر زندگی شخصی و حرفه‌ای امروزه است. چند مورد از شرکت‌هایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند و ما هر روز از خدمات آنها استفاده می‌کنیم عبارت‌اند از Netflix، Amazon Prime، Office 365، Spotify، Salesforce و غیره.

ویژگی‌های کلیدی برنامه‌های SaaS

برای درک بهتر مدل نرم‌افزار به‌عنوان سرویس، بد نیست ببینیم ویژگی‌های کلیدی saas چیست و با جزئیات آنها آشنا شویم.

• مدل چند اجاره‌ای: در این مدل استقرار یک برنامه نیاز چند کلاینت را رفع می‌کند. کلاینت‌ها می‌توانند بخش‌های دل‌خواه خود را سفارشی کنند و فضای ذخیره با پایگاه داده متفاوتی داشته باشند.
• تامین خودکار: فرایند ارائه خدمات به کاربران برنامه‌های SaaS خودکار است. یعنی کاربران فقط با فراخوانی خدمات وب و ارائه اعتبار خود دسترسی پیدا می‌کنند.
• ورود به برنامه از طریق یک صفحه واحد: نرم‌افزارهای SaaS به راحتی با سیستم‌های مدیریت هویت مختلف یکپارچه می‌شوند تا صفحه واحدی برای اعتبارسنجی کاربران حین ورود به سیستم و دسترسی به برنامه وجود داشته باشد.
• صورتحساب اشتراکی: قیمت‌گذاری برنامه‌های SaaS شامل پیچیدگی هزینه مجوز و هزینه ارتقاء و غیره نمی‌شود. به طور کلی برنامه‌های نرم افزار به عنوان سرویس مبتنی بر اشتراک هستند و این به مشتریان امکان می‌دهد در صورت نیاز برنامه‌های SaaS را خریداری کنند و هر زمان نیازی به آنها نداشتند، آن را متوقف کنند.
• زیرساخت الاستیک: میزان مصرف برنامه‌های SaaS به طور کلی قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است در عرض چند ماه به‌طرز چشمگیری تغییر کند. زیرساخت برنامه‌های کاربردی باید واقعا قدرت گسترش منابع مورد استفاده را داشته باشد.
• امنیت داده‌ها: در سرویس SaaS داده‌ها باید به‌شرط ورود رمز برای یک کلاینت فعال شوند و کلاینت دیگر نباید به آنها دسترسی داشته باشد. بنابراین، داشتن یک چارچوب مدیریت رمزگذاری یا توانایی ادغام با چارچوب‌های مدیریت کلید خارجی از بخش‌های ضروری برنامه‌های SaaS محسوب می‌شود.
• امنیت برنامه: برنامه‌های SaaS در برابر آسیب‌پذیری‌های شناخته‌شده و رایج کاملا محفوظ‌اند و از روش‌های کنترل مدیریت هویت و دسترسی قوی‌تری استفاده می‌کنند.
• محدود کردن نرخ مصرف: هر کسب‌و‌کاری به غیر از لیست معمولی شامل تمام کاربران تحت پوشش، فهرستی از کاربران ترجیحی و مهم دارد. در واقع محدودیت نرخ مصرف برای ارائه خدمات بهتر به تمام مشتریان از تمام طبقات مختلف، یک ویژگی عالی است. برای مثال می‌توان تعداد بازدیدها یا تعداد تراکنش‌ها را از نظر فنی محدود کرد.

SaaS چطور کار می‌کند؟

گذشته از تعریف SaaS و ویژگی‌های این مدل ارائه نرم افزار، یک سوال مهم مطرح می‌شود و آن اینکه بهترین مدل استقرار و عملکرد saas چیست؟

چندین گزینه مختلف برای استقرار SaaS وجود دارد؛ اما بیشتر برنامه‌های نرم افزار به‌عنوان سرویس از طریق ابر عمومی یا معماری چند اجاره‌ای مستقر می‌شوند و به‌عنوان یک منبع مشترک توسط چند کلاینت یا به اصطلاح مستاجر مورد استفاده قرار می‌گیرند. سایر گزینه‌های استقرار شامل استقرار ابری خصوصی و استقرار ترکیبی است.

مدل ابر عمومی مقرون‌به‌صرفه‌ترین مدل ممکن است؛ چون هزینه پلتفرم بین گروهی از کاربران تقسیم می‌شود. در این حالت هر کلاینت مسئولیت حفظ امنیت داده‌ها و کاربران خود را برعهده می‌گیرد و البته نقض یک حساب، امنیت تمام کاربران SaaS را به خطر می‌اندازد.

مزایای استفاده از SaaS چیست؟

مزیت‌های مدل SaaS برای مشاغل و کاربران مدرن به‌مراتب بیشتر از معایب آن است. در این بخش با چند نمونه از مزیت‌های مهم آن نظیر دسترسی‌پذیری، مقیا‌س‌پذیری، کاهش هزینه‌ها، عدم نیاز به آپدیت نرم‌افزار و غیره آشنا می‌شویم.

دسترسی از هر کجا و با هر دستگاه

کاربران می‌توانند از هرکجایی که هستند و با هر دستگاهی که در اختیار دارند، وارد برنامه‌های SaaS شوند. این یعنی انعطاف‌پذیری به معنای واقعی کلمه! امکان کار کردن به‌صورت دورکاری برای کارمندان شرکت وجود دارد و کاربران دسترسی همیشه به پرونده‌های خود دارند. حتی نیازی به نصب مجدد برنامه‌های SaaS یا خرید دوباره مجوز برای هر دستگاه نیست.

بدون نیاز به نصب یا آپدیت برنامه

ارائه دهنده SaaS وظیفه آپدیت برنامه و ارائه پچ‌ها را برعهده می‌گیرد. این باعث می شود محصولات SaaS در پاسخ به شرایط بازار و نیازهای کاربر از انعطاف‌پذیری خوبی برخوردار باشند.

مقیاس‌پذیری عالی

ارائه‌دهنده خدمات SaaS هر بار مقیاس‌پذیری برنامه را افزایش می‌دهد. مثلا ظرفیت پایگاه داده را بالا می‌برد یا قدرت محاسباتی را افزایش می‌دهد تا در صورت افزایش تعداد کاربران، همچنان پاسخگوی نیاز آنان باشد.

صرفه جویی در هزینه‌ها

مدل SaaS هزینه‌های داخلی IT و سربار را به‌طرز چشمگیری کاهش می‌دهد. در واقع سرورها و زیرساخت‌های پشتیبان برنامه همگی توسط ارائه‌دهنده SaaS نگهداری می‌شوند و تنها هزینه‌ای که برای یک کسب‌وکار وجود دارد، هزینه اشتراک برنامه است.

معایب استفاده از SaaS چیست؟

علاوه بر مزیت‌های فوق، استفاده از SaaS معایبی هم دارد که دانستن آنها خالی از لطف نیست. اگر می‌خواهید بدانید معایب SaaS چیست، این بخش را تا انتها مطالعه کنید.

نیاز به کنترل دسترسی قوی تر

دسترسی‌پذیری بیشتر برنامه‌های SaaS به این معنای اهمیت ویژه تأیید هویت کاربر و کنترل سطوح دسترسی است. با وجود این مدل ارائه نرم افزار، دارایی‌های سازمانی دیگر در یک شبکه داخلی و جدا از دنیای خارج نگهداری نمی‌شوند. در عوض دسترسی کاربران بر اساس هویت آنهاست. تنها زمانی دسترسی ورود به سیستم به کاربر داده می‌شود که اعتبار ورود به سیستم را داشته باشد.

قفل فروشنده

کسب‌و‌کارهایی که از SaaS استفاده می‌کنند، بیش از حد به ارائه‌دهنده وابسته می‌شوند و اگر کل پایگاه داده سازمان در برنامه قدیمی ذخیره شود، انتقال به یک برنامه جدید زمان بر و پرهزینه است.

امنیت و انطباق

در برنامه‌های SaaS، مسئولیت حفاظت از برنامه و داده‌های آن‌ها از تیم‌های داخلی IT به ارائه‌دهندگان خارجی SaaS منتقل می‌شود. برای کسب و کارهای کوچک تا متوسط، این ضرر چندان بزرگی نیست. چون ارائه‌دهندگان ابری معمولا منابع کافی برا تضمین امنیت کسب‌و‌کارهای نه چندان بزرگ را دارند. اما برای کسب‌و‌کارهای بزرگ یک چالش مهم است.

تفاوت SaaS و رایانش ابری

خیلی‌ها در تلاش برای درک SaaS آن را با محاسبات ابری (رایانش ابری) یکی می‌دانند. این فرض تا حدی درست است؛ چون SaaS زیرمجموعه رایانش ابری است. مجموعه گسترده‌ای از خدمات کامپیوتری که برخی از بخش‌های آن به‌صورت آنلاین اجرا می‌شود. اما نرم‌افزار به‌عنوان سرویس بخشی از یک نرم افزار است که از راه دور و از طریق ابر می‌توان به آن دسترسی پیدا کرد. در SaaS، تمام داده‌های مربوط به نرم‌افزار موردنظر روی سرور ارائه‌دهنده نرم‌افزار نگهداری می‌شوند، نه در رایانه‌ی مشتری.

یک مثال خوب مجموعه مایکروسافت آفیس است. اگر نرم افزارهای قدیمی را از بازار تهیه کنید و برخی از اسناد خود را برای اشتراک‌گذاری راحت‌تر به‌صورت آنلاین ذخیره کنید، عملا از محاسبات ابری استفاده کرده‌اید. اما اگر صورت‌حساب ماهانه ۳۶۵ روزه را انتخاب کنید و به نرم‌افزار در فضای ابری دسترسی داشته باشید تا نسخه دسک‌تاپ به‌طور خودکار به آخرین نسخه به‌روزرسانی شود، اکنون از پلتفرم SaaS استفاده می‌کنید.

تفاوت SaaS و PaaS

برای مقایسه خدمات SaaS و PaaS ابتدا باید ببینیم چه سطح خدماتی در هریک از آنها ارائه می‌شود. پلتفرم‌های مبتنی بر SaaS یک بسته نرم افزاری کامل شامل خود برنامه و دیتا استوریج ارائه می‌دهند که به‌صورت آنلاین زیرساخت مناسب برای ایجاد و اجرای برنامه‌های کاربردی را فراهم می‌کند؛ اما این برنامه‌ها و داده‌ها تماما تحت کنترل کلاینت باقی می‌مانند.

از نمونه‌های خوب برنامه‌های SaaS می‌توان به Google Apps، Dropbox و Salesforce اشاره کرد. در حالی که معروف‌ترین  نمونه‌های PaaS شامل AWS Elastic Beanstalk و Google App Engine هستند.

کلام آخر

امیدواریم بعد از خواندن این مقاله کاملا فهمیده باشید saas چیست و سوال بی‌جوابی در ذهنتان باقی نمانده باشد. در پایان لازم به یادآوری است که برنامه‌های SaaS به مدیریت و تعمیر و نگهداری چندانی از جانب مشتری نیاز ندارند و فروشنده SaaS مسئولیت تهیه، مدیریت و نگهداری کلیه سرورها، تجهیزات شبکه، سخت افزار ذخیره‌سازی و نرم افزار عامل مورد نیاز برای اجرای برنامه را برعهده می‌گیرد. اعمال اصلاحات و پچ‌های امنیتی تماما برعهده ارائه‌دهنده است و همه اینها توسط یک رابط کاربردی ارائه می‌شوند که برای کلاینت ملموس و قابل درک باشد.

شما چه اطلاعاتی درباره SaaS دارید؟ اگر تجربه کار با این مدل ارائه نرم‌افزار را دارید، مشتاق شنیدن نظرات‌تان هستیم.