هر بار که ویدئویی را در اینترنت تماشا می‌کنید، در حال استفاده از ثمرات فناوری استریم هستید. منظور از لایو استریم نیز پخش زنده ویدئو از اینترنت و در زمان واقعی است. لایو استریم موارد استفاده زیادی در بخش‌های مختلف دارد و در دنیای امروز نیز طرفداران بسیار زیادی پیدا کرده است. حتی می‌توان گفت لایو استریم می‌تواند به سادگی با پخش زنده تلویزیونی رقابت کند و طرفداران بیشتری هم دارد. در این مقاله می‌خواهیم به بررسی Live Streaming بپردازیم و ویژگی‌ها، مزایا و… آن را توضیح دهیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید. 

تحولات تاریخی لایو استریم

اولین پخش‌کننده‌های رسانه‌ای که قادر به پخش زنده از طریق اینترنت بودند در اوایل دهه 1990 ساخته شدند. اولین رویدادهایی که به صورت لایو استریم پخش شدند، کنسرتهای موسیقی و یک بازی بیسبال بودند. بازی بیسبال با RealPlayer پخش شد، پخش‌کننده ای که توسط RealNetworks, Inc عرضه شد. 

با ظهور یوتیوب در سال 2005 این روند تغییر پیدا کرد و فرصتهای جدیدی برای لایو استریم ایجاد شد. این پلتفرم اولین لایو استریم را در سال 2008 میزبانی کرد. سه سال بعد سرویس استریم Twitch میزبانی پخش زنده بازی‌های ویدئویی را اغاز کرد. استریم گیم بسیار محبوب شد و استریمرهای زیادی در این پلتفرم شروع به کار کردند و محبوب شدند. در سال‌های بعدی نیز پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب، توییتر، فیس بوک و اینستاگرام نیز قابلیت لایو استریم را برای کاربران خود عرضه کردند. به تدریج لایو استریم به شیوه‌ای محبوب برای ارتباطات، سرگرمی و بازاریابی تبدیل شد. 

فناوری لایو استریم چیست؟

منظور از تکنولوژی لایو استریم تمام نرم‌افزارها و سخت‌افزارهایی است که برای انتقال محتوای ویدئویی به بینندگان در هنگام فیلم‌برداری در زمان واقعی استفاده می‌گردد. فایل‌های ویدئویی حجیم هستند و برای انتقال لایو استریم، به فناوری اختصاصی و دستگاه‌های پخش مخصوص این کار نیاز است. 

با کمک این فناوری مردم می‌توانند رویدادها، اتفاقات، مراسم‌ها و… را در زمان واقعی، درست در همان لحظه که در حال وقوع هستند، مشاهده کنند. تفاوتی که این نوع پخش زنده با پخش زنده تلویزیونی دارد در این است که این ویدئوها از طریق اینترنت منتقل می‌شوند و فقط در دستگاه‌های متصل به اینترنت مانند گوشی‌های هوشمند، لپ‌تاپ و تلویزیون‌های مجهز به اینترنت قابل مشاهده هستند. تکنولوژی لایو استریم شامل موارد زیر می‌شود:

• انکودر ویدئو
• ترنسکودر ویدئو
• شبکه تحویل محتوا (CDN)
• پخش‌کننده ویدئو HTML5

لایو استریم چگونه انجام می‌شود؟

هدف از لایو استریم این است که یک ویدئو بدون تأخیر از طریق اینترنت به مخاطب برسد. منظور از تأخیر نیز فاصله ضبط محتوا و مشاهده آن روی صفحه نمایش توسط مخاطبان است. هدف این است که مخاطبان آن چه را که ثبت می‌کنید تا حد امکان در زمان واقعی تجربه کنند. افرادی هم که در این زمینه فعالیت می‌کنند، در تلاش هستند تا میزان تأخیر را تا جای ممکن کاهش دهند. 

کاربردهای لایو استریم

لایو استریم کاربردهای مختلفی دارد و می‌توان از آن در صنایع گوناگونی استفاده کرد. از محتوای استریم برای کمک به مردمی استفاده می‌شود که نمی‌توانند در رویدادها، نمایشگاه‌ها، مراسم‌ها و… به صورت حضوری شرکت کنند. مثلاً به دلیل فاصله جغرافیایی یا محدودیت زمانی همه علاقه‌مندان به رونمایی از کتاب یک نویسنده نمی‌توانند در این رویداد شرکت کنند. در نتیجه می‌توانند از لایو استریم رونمایی از کتاب را تماشا کنند و در همین حین چت کنند و… .

کسب و کارها و سایر سازمان‌ها از پخش زنده برای تعامل با مخاطبان خود در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. لایو استریم به افراد این امکان را می‌دهد تا بدون توجه به مکان در رویدادهای زنده شرکت کنند. برخی از محبوب‌ترین موارد استفاده از لایو استریم عبارت‌اند از:

• رویدادهای مجازی
• آموزش آنلاین (سخنرانی، آموزشی و غیره)
• پخش ورزشی
• استریم کنسرت
• فروش ویدئویی مثل معرفی محصول و…
• بازاریابی

خلاقیت حرف اول را در لایو استریم می‌زند. شما می‌توانید از بهترین امکانات برای این کار استفاده کنید و هر آنچه را برای برند و کارتان مناسب است، به کار ببرید.

تنظیمات فنی لایو استریم

در گذشته، امکان ارسال فایل ویدئویی از طریق اینترنت و در زمان واقعی غیرممکن به نظر می‌رسید. اما در دهه گذشته این فناوری پیشرفت‌های زیادی پیدا کرده است. امروزه استریمرها می‌توانند ویدئویی را ضبط کنند و آن را در عرض چند ثانیه برای مخاطبان خود پخش کنند. 

برای انجام این کار باید از مجموعه‌ای از پروتکل‌ها، پروژه‌ها و تجهیزات استفاده کرد تا بتوان ویدئوها را با کیفیت بالا انتقال داد. رایج‌ترین لوازم برای لایو استریمینگ عبارت‌اند از:

• دوربین یا وب کم برای فیلم‌برداری
• ارسال ویدئو به یک انکودر. انکودر می‌تواند سخت‌افزار یا نرم‌افزار باشد. 
• دریافت فایل RAW از دوربین توسط انکودر و تبدیل آن به فایل‌های کوچک برای پخش آنلاین.
• ارسال ویدئوی قابل پخش به یک پلتفرم ویدئویی آنلاین از طریق RTMP.
• پلتفرم ویدئویی آنلاین از یک شبکه تحویل محتوا یا CDN برای ارائه ویدئو به بینندگان استفاده می‌کند و این کار را از طریق یک پخش‌کننده ویدئویی HTML5 انجام می‌دهد.

پخش‌کننده ویدئوی HTML5 چیست؟

هر زمان که یک ویدئو را به صورت آنلاین تماشا می‌کنید، از یک پخش‌کننده ویدئو برای تماشای آن استفاده می‌کنید. در گذشته محبوب‌ترین پخش‌کننده ویدئو، Adobe’s Flash player بود. نمی‌شد این برنامه را روی گوشی استفاده کرد. امنیت زیادی نداشت و برای همین در اوایل سال 2020 منسوخ شد. 

در حال حاضر، محبوب‌ترین پخش‌کننده ویدئو، پخش‌کننده ویدئو HTML5 است. این پخش‌کننده تقریباً با تمام دستگاه‌ها و مرورگرهای دارای اینترنت کار می‌کند. این پخش‌کننده ایمن و قابل‌تنظیم است. در ادامه توضیح می‌دهیم که منظور ما از امنیت و قابل‌تنظیم بودن یک پخش‌کننده چیست؟

• امنیت: این پخش‌کننده را می‌توان به صورت مستقیم روی یک وب‌سایت تعبیه کرد و به هیچ پلاگینی نیاز ندارد. پلاگین روش اصلی هکرها برای کنترل وب سایت و محتوای شما است. 
• قابل‌تنظیم بودن: روش‌های مختلفی برای تنظیم پخش‌کننده ویدئوی HTML5 وجود دارد. به عنوان مثال: 
• پخش خودکار: اینکه ویدئو در هنگام بارگیری به صورت خودکار پخش شود یا خیر.
• لوپ: این که ویدئو بعد از پایان دوباره پخش شود یا خیر.
• بی‌صدا بودن: این که ویدئو به صورت پیش‌فرض با صدا پخش شود یا بی‌صدا. 
• اندازه پخش: امکان تعیین کردن ارتفاع و عرض پخش‌کننده.
• سبک: امکان سفارشی کردن رنگ، نام و… پخش‌کننده ویدئو.

منظور از رمزگذاری یا Encoding ویدئو چیست؟

همان طور که پیش‌تر اشاره کردیم دوربین‌ها فایل‌های ویدئویی را به صورت RAW ضبط می‌کنند. این فایل‌ها بسیار بزرگ هستند و پخش آنها از اینترنت غیرممکن است. رمزگذارها این مشکل را با تبدیل فایل‌های عظیم به فایل‌های دیجیتال قابل پخش حل کرده‌اند.

رمزگذارها باعث می‌شوند تا فایل‌های ویدئویی RAW به اندازه کافی کوچک باشند و بتوان آنها را از طریق اینترنت ارسال و پخش کرد. در پخش زنده اینترنتی، این فایل‌های رمزگذاری شده به یک CDN ارسال می‌شود. سپس به دستگاه مخاطبان ارسال می‌گردد، جایی که رمزگشایی می‌شوند و برای مشاهده به فایل‌های ویدئویی تبدیل می‌شوند.

منظور از Video Transcoding چیست؟

Video Transcoding به اندازه انکودینگ برای پخش زنده ضروری است. این فرایند جریان چند بیتی و تطبیقی را امکان‌پذیر می‌کند. نرخ بیت به کیفیت یک ویدئو اشاره دارد. عمل ترنسکودینگ چندین نسخه از یک فایل ویدئویی را با کیفیت‌های مختلف تولید می‌کند. همین امر امکان پخش چند بینی را فراهم می‌کند. بسیاری از استریمرها پخش چند بیتی را ترجیح می‌دهند. زیرا به مخاطبان این امکان را می‌دهد تا نسخه‌ای از ویدئو را انتخاب کنند که برای اینترنت آنها بهتر است. 

پخش‌کننده‌های ویدئو با نرخ بیت تطبیقی به طور خودکار و بر اساس سرعت اینترنت بیننده کیفیت مناسب را انتخاب می‌کنند. این گونه ویدئو با تأخیر پخش نمی‌شود؛ اما در صورت ضعیف بودن اینترنت مخاطب کیفیت ویدئو پایین می‌آید. در کل این حالت به بیننده کمک می‌کند تا لایو استریم را به بهترین شکل ممکن و بدون تأخیر ببیند. 

رم DDR5 چیست؟ پیشنهاد می دهیم با مطالعه آن مقاله رم DDR5 بیشتر بشناسید.

شبکه تحویل محتوا (CDN) چیست؟

شبکه تحویل محتوا (CDN) مجموعه‌ای از سرورها است که به صورت استراتژیک در اطراف یک منطقه جغرافیایی قرار گرفته‌اند و محتوا را به بینندگانی ارائه می‌دهند که از نظر فیزیکی از مکانی که ویدئو در آنجا ضبط می‌شود، فاصله دارند. با سرورهای موجود در سراسر جهان، محتوا از هاست ویدئوی شما به نزدیک‌ترین سرور و سپس از آن سرور به سرور دیگر می‌رود تا زمانی که به صفحه نمایش بیننده برسد. 

این سرورها نقاط تبادل اینترنت (Internet Exchange Points) نامیده می‌شوند و به طور استراتژیک برای کاهش زمان ارسال ویدئو قرار می‌گیرند تا استریم شما تا حد امکان به زمان واقعی ارائه شود. همین امر موجب می‌شود تا به دنبال ارائه دهنده شبکه تولید محتوایی باشید که دارای چندین مرکز در سراسر جهان است. این مسئله تضمین می‌کند که همیشه یک سرور CDN در نزدیکی مخاطبان شما وجود دارد که بتوانند لایو استریم شما را ببینند. در مجموع یک CDN لایو استریم با کیفیت بالا می‌تواند کل فرایند را متحول و ساده کند. 

پروتکل‌های مهم لایو استریم

انواع مختلفی از پروتکل‌های استریم وجود دارند که در پشت صحنه کار می‌کنند تا ویدئوها در فرایند پخش زنده به درستی ارسال شوند. این پروتکل‌ها بسیار فنی هستند و نیازی هم نیست استریمرها نگران آنها باشند. با این حال خوب است که به صورت مختصر اطلاعاتی از این موارد داشته باشید. 

HLS

HLS، مخفف HTTP Live Streaming است. این پروتکل توسط اپل ایجاد شده است تا استریم توسط موبایل نیز امکان‌پذیر شود. امنیت و سازگاری این پروتکل بالا است.

RTMP

RTMP مخفف Real-Time Messaging Protocol است که برای فلش پلیر کاربرد داشت. اکنون از این پروتکل برای رمزگذاری استفاده می‌شود. میزان تأخیر آن کم است و امنیت بالایی دارد.

RTSP

RTSP مخفف عبارت Real-Time Streaming Protocol است. RTSP پروتکلی است که ساختاری مشابه با RTMP دارد و برای ارسال دستورات از کاربر به پخش‌کننده ویدئو استفاده می‌شود. سرورهای RTSP بین لایو استریم و بیننده قرار می‌گیرند و دستورات «پخش»، «مکث» و «ضبط» را صادر می‌کنند. این پروتکل به اندازه سایر پروتکل‌ها محبوبیت ندارد؛ اما بسیار مهم است. 

SRT

SRT که مخفف عبارت Secure Reliable Transport است، نوعی پروتکل استریم است که به تضمین پخش ایمن از طریق شبکه‌های عمومی کمک می‌کند. این پروتکل تأخیر کمی دارد و سرعت آن بالا است.SRT به اندازه HLS و RTMP محبوب نیست؛ زیرا نسبتاً جدید است و با بسیاری از ابزارهای پخش سازگار نیست. 

ابزارهای لازم برای لایو استریم

یک استریمر باید تجهیزات کاملی داشته باشد تا بتواند ویدئویی را استریم کند. در این بخش به این تجهیزات اشاره می‌کنیم. 

• دوربین
• میکروفون
• نرم‌افزار پخش مانند OBS Studio
• انکودر

IPv6 چیست؟ پیشنهاد می دهیم با IPv6 بیشتر آشنا شوید.

سخن نهایی

در این مقاله به بررسی لایو استریم، کاربردها، ابزارهای موردنیاز آن و… پرداختیم. این فناوری مرزها را جا به جا کرده است و کاربران می‌توانند برنامه‌های مختلفی را از کانال‌ها و پلتفرم‌های محبوب خود مشاهده کنند. بسیاری از پلتفرم‌های استریم نیز برای استریمرها درآمدزایی دارند و برای همین افراد زیادی در دنیا وجود دارند که شغل خود را به استریم کردن بازی، اجرای برنامه، خواندن کتاب، گفتگو و… اختصاص داده‌اند و از این راه درآمدهای زیادی هم کسب می‌کنند. دنیای لایو استریم آن قدر گسترده است که هر کسی می‌تواند در این زمینه موضوعی پیدا کند و برنامه‌ای را در سطح اینترنت تماشا کند. شما چه برنامه‌هایی را به صورت لایو استریم تماشا می‌کنید؟ لطفاً نظرات، پیشنهادات و تجربیات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.